To γλαύκωμα είναι μια ομάδα σημαντικών παθήσεων των ματιών που προσβάλει περίπου το 2% του πληθυσμού, δηλ. ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Είναι μια νόσος, που δεν έχει συνήθως συμπτώματα και η οποία οδηγεί στην τύφλωση, εφόσον δεν διαγνωσθεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα.
Η πρόληψη, στην προκειμένη νόσο, αποκτά εξαιρετικής σημασίας χαρακτήρα.
Το γλαύκωμα, λοιπόν, είναι μια σοβαρή, χρόνια εξελικτική πάθηση του οπτικού νεύρου και των οπτικών ινών του ματιού, που οδηγεί σε μορφολογικές αλλοιώσεις στο οπτικό νεύρο και στο οπτικό πεδίο. Είναι μια ύπουλη ασθένεια, γιατί δεν έχει συμπτώματα (με εξαίρεση κάποιους τύπους γλαυκώματος όπως το οξύ γλαύκωμα) και όταν εμφανίζονται τα πρώτα συμπτώματα οι βλάβες είναι προχωρημένες και δυστυχώς μη αναστρέψιμες.
Είναι μια ασθένεια για την οποία μπορούμε να ελέγξουμε την εξέλιξή της με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.
Πού οφείλεται; Αιτιολογία, παθογένεια.
Το γλαύκωμα συνήθως εμφανίζεται μετά τα 40. Πιο συχνά παρουσιάζεται σε άτομα με ιστορικό γλαυκώματος στην οικογένεια. Είναι μια κληρονομική νόσος κατά 20%. Εμφανίζεται επίσης συχνότερα σε μύωπες, διαβητικούς και χρήστες κορτιζόνης για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Οφείλεται στη διαταραχή της ισορροπίας ανάμεσα στην παραγωγή και την αποχέτευση ενός υγρού (υδατοειδές υγρό) που φυσιολογικά παράγεται στο εσωτερικό του ματιού.
Η διαταραχή αυτή μπορεί να προκαλέσει αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση, η οποία με τον καιρό είναι δυνατόν να προκαλέσει βλάβες στο οπτικό μας νεύρο. Σε ορισμένους τύπους γλαυκώματος, πιθανόν συνυπάρχει μειωμένη αιματική ροή με συνέπεια το οπτικό μας νεύρo να μην διατρέφεται σωστά.
Αιτίες που δημιουργούν μειωμένη αιματική ροή, είναι κυρίως αυτές που έχουν σχέση με το καρδιακό και αγγειακό μας σύστημα.
Η πίεση στο μάτι είναι αναμφίβολα ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου, αλλά δεν αρκεί από μόνη της για να γίνει η διάγνωση και αυτό διότι θα πρέπει να υπάρχουν οπωσδήποτε οι βλάβες του οπτικού νεύρου και των οπτικών ινών για να είναι σίγουρη η διάγνωση του γλαυκώματος.
Υπάρχουν εξάλλου μορφές γλαυκώματος χωρίς πίεση (γλαύκωμα φυσιολογικής ή χαμηλής πίεσης) στις οποίες η πίεση παίζει μικρότερο ρόλο.

Εφόσον βρεθεί μια αυξημένη πίεση στο μάτι και δεν υπάρχουν βλάβες στο οπτικό νεύρο, στις οπτικές ίνες και στο οπτικό πεδίο τότε μιλάμε για οφθαλμική υπερτονία και όχι για γλαύκωμα. Είναι μια κατάσταση η οποία δεν απαιτεί θεραπεία αλλά στενή παρακολούθηση.
Πρέπει να γνωρίζουμε ότι μόνο ένας στους έξι ή εφτά ασθενείς με οφθαλμική υπερτονία εμφανίζουν γλαύκωμα. Εφόσον όμως η πίεση είναι μεγαλύτερη του 27 ή 28, τότε οι πιθανότητες να εμφανιστεί γλαύκωμα είναι πάρα πολύ μεγάλες και η διάγνωση είναι σχεδόν σίγουρη, ανεξάρτητα από τα παθολογικά ευρήματα.
ΕΠΟΜΕΝΩΣ Η ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΠΙΕΣΗ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΠΑΝΤΑ ΓΛΑΥΚΩΜΑ.
Τύποι γλαυκώματος

• Χρόνιο γλαύκωμα ανοιχτής γωνίας (το συχνότερο)
• Γλαύκωμα φυσιολογικής ή χαμηλής πιέσεως
• Γλαύκωμα κλειστή ή στενής γωνίας (οξύ ή χρόνιο)
• Δευτεροπαθές γλαύκωμα (μετά από φλεγμονές, τραύματα, εγχειρήσεις, φάρμακα κ.τ.λ)
• Συγγενές γλαύκωμα (εμφανίζεται στην πρώιμη παιδική ηλικία).

Διάγνωση – παρακολούθηση
Η εξέλιξη που έγινε τα τελευταία χρόνια στην ιατρική τεχνολογία είναι πολύ σημαντική. Η τεχνολογία μας έδωσε πολύ σημαντικές δυνατότητες, τόσο στην διάγνωση όσο και στη θεραπεία του γλαυκώματος. Η διάγνωση είναι το πιο σημαντικό κομμάτι στην μελέτη και παρακολούθηση ενός ασθενή, καθότι αυτή θα καθορίσει αν χρειάζεται θεραπεία ή όχι και ποιος τύπος θεραπείας είναι ο σωστός.
Τονομέτρηση
Η τονομέτρηση είναι η εξέταση της μέτρησης της πίεσης του ματιού. Γίνεται τόσο με τονόμετρο επαφής όσο και με τονόμετρο αέρος.
Γωνιοσκοπία
Με την βοήθεια ενός ειδικού φακού επαφής εξετάζεται η γωνία του ματιού (μεταξύ ίριδος και κερατοειδούς) για να γνωρίσουμε τον τύπο γλαυκώματος και να βρεθούν τυχόν βλάβες που εμποδίζουν την αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού.
Γωνιοσκοπία:
Διακρίνεται μια κλειστή γωνία ενός γλαυκωματικού ασθενή. Η εξέταση γίνεται με ειδικό φακό στην σχισμοειδή λυχνία

Οφθαλμοσκόπηση
Κατά την εξέταση αυτή και με την βοήθεια ειδικού φακού, αξιολογούμε κλινικά το οπτικό νεύρο. Στην φωτογραφία διακρίνεται ένα γλαυκωματικό οπτικό νεύρο με μεγάλη κοίλανση. Οι παραπάνω εξετάσεις μπορούν και πρέπει να γίνουν όχι μόνο σε ένα εξειδικευμένο κέντρο γλαυκώματος αλλά και σε ένα οποιοδήποτε οφθαλμολογικό ιατρείο.
Μελέτη οπτικού πεδίου ή περιμετρία
Η μελέτη των οπτικών πεδίων είναι μια πολύ σημαντική εξέταση και πρέπει να γίνεται πάντα όταν βρισκόμαστε μπροστά σε μια υποψία γλαυκώματος.
Σήμερα η μελέτη του οπτικού πεδίου γίνεται με σύγχρονα αυτόματα περίμετρα όπως είναι το Humphrey 750. Ο ασθενής πρέπει να αναγνωρίσει λευκά φωτεινά σημεία – στόχους σε λευκό φόντο.
SWAP ή Blue on Yellow Perimetry
Η περιμετρία αυτή είναι ένα είδος μελέτης του οπτικού πεδίου όπου τα φωτεινά σημεία εδώ είναι γαλάζια και το φόντο είναι κίτρινο. Με την περιμετρία αυτή έχουμε την δυνατότητα να ανακαλύψουμε πρώιμες γλαυκωματικές βλάβες που μπορούν να εμφανιστούν μετά από 3-5 χρόνια στην κλασσική προηγούμενη περιμετρία.
Η εξέταση γίνεται από το ίδιο μηχάνημα με ειδικό πρόγραμμα.
FDT (Frequency Doubling Technology ή περιμετρία διπλής συχνότητας)
Η νέα αυτή τεχνολογία μας δίνει την δυνατότητα να μελετήσουμε το οπτικό πεδίο πολύ γρήγορα, αλλά προσπαθώντας πάντοτε να ανακαλύψουμε αρχικές γλαυκωματικές βλάβες πριν εμφανιστούν στην κλασική περιμετρία.
Πρέπει να γνωρίζουμε ότι μόνο όταν χαθούν 30-40% των οπτικών ινών αρχίζουν να εμφανίζονται βλάβες στο οπτικό πεδίο και ο σκοπός μας είναι να διαγνώσουμε όσο πιο έγκαιρα μπορούμε τις βλάβες και να τις διατηρήσουμε στα αρχικά τους επίπεδα.
Ο ασθενής βλέπει μέσα σε μια μικρή οθόνη στόχους που αποτελούνται από εναλλασσόμενες κάθετες μαύρες και άσπρες στήλες.
Η νέα αυτή τεχνολογία μας δίνει την δυνατότητα να αξιολογήσουμε αντικειμενικά το οπτικό νεύρο και τις διάφορες παραμέτρους του πάντα με σκοπό να βρεθούν αρχικές γλαυκωματικές βλάβες. Ο αναλυτής της οπτικής θηλής (HRT II ή Heidelberg Retina Tomograph) είναι ένα διαγνωστικό laser το οποίο λαμβάνει διαδοχικές γρήγορες τρισδιάστατες φωτογραφίες του οπτικού νεύρου και με την βοήθεια ενός υπολογιστή και ειδικού προγράμματος γίνεται η ανάλυση των διαφόρων παραμέτρων.

OCT 3
To OCT (Optical Coherence Tomography) είναι μια νέα τεχνολογία (τελευταία 15 χρόνια) που μας δίνει εικόνα του αμφιβληστροειδούς σε μικρές τομές (5μm).
Με την τεχνολογία αυτή μπορούμε να μελετήσουμε και να μετρήσουμε το πάχος των οπτικών ινών που προσβάλλονται πρώιμα στο γλαύκωμα.
Σε τι χρειάζεται όλη αυτή η τεχνολογία;
Στο γλαύκωμα η αλλοίωση του οπτικού πεδίου είναι δεδομένη με την πάροδο του χρόνου και εφόσον δεν γίνεται θεραπεία. Ο ασθενής δεν έχει κανένα σύμπτωμα παρά μόνο όταν οι βλάβες στο οπτικό πεδίο έχουν προχωρήσει πολύ και βρισκόμαστε λίγα στάδια πριν από την τύφλωση.
Τότε αρχίζουν να γίνονται αντιληπτές οι επιπτώσεις στην όραση.
Οι βλάβες στην εξέταση του οπτικού πεδίου αρχίζουν να είναι εμφανείς αφού χαθεί το 30-40% των οπτικών ινών. Το ενδιαφέρον των επιστημόνων και της τεχνολογίας έχει επικεντρωθεί στην πρώιμη διάγνωση του γλαυκώματος δηλ. όταν τα οπτικά πεδία είναι ακόμη φυσιολογικά.
Όλη η παραπάνω τεχνολογία, βοηθά στο να γίνει πρώιμη διάγνωση γλαυκώματος.
Οι βλάβες του οπτικού νεύρου, των οπτικών ινών και των οπτικών πεδίων, ιδιαίτερα δε οι μεταβολές τους σε διαδοχικές εξετάσεις, είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες για την παρακολούθηση του γλαυκώματος στο χρόνο. Ο σκοπός είναι να προλάβουμε την εξέλιξη του γλαυκώματος και να διατηρήσουμε τις βλάβες σε όσο το δυνατόν αρχικό στάδιο.
Με τον τρόπο αυτό, η όρασή δεν θα επηρεαστεί.
Κάθε πότε πρέπει να εξεταζόμαστε;
Η διάγνωση του γλαυκώματος είναι μια πολύ σημαντική διάγνωση. Ο ασθενής βρίσκεται μπροστά σε μια χρόνια πάθηση, με χρόνια θεραπεία και φυσικά αλλάζει και η ψυχολογική του διάθεση. Αυτό που πρέπει να γνωρίζει είναι ότι εφόσον ακολουθεί τις οδηγίες του ιατρού του και παρακολουθείται όποτε χρειάζεται τότε μπορεί να μην φοβάται την βαριά εξέλιξη της νόσου και να ζει κατά τα άλλα μια απόλυτα φυσιολογική ζωή χωρίς ιδιαίτερους περιορισμούς.
Οι ασθενείς οι οποίοι πάσχουν από γλαύκωμα θα πρέπει να κάνουν έναν πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο με μέτρηση της πιέσεώς τους και οφθαλμοσκόπηση κάθε 3-4 μήνες, από τον γιατρό τους. Θα πρέπει επίσης να υποβάλλονται σε μελέτη γλαυκώματος με βάση όλη την παραπάνω τεχνολογία κάθε 6 μήνες.

Οι νέες αυτές τεχνολογίες είναι συμπληρωματικές και ο σκοπός είναι να δούμε αν υπάρχει εξέλιξη της πάθησης στον χρόνο και να πάρουμε ανάλογες αποφάσεις.
Οι ασθενείς επίσης με οφθαλμική υπερτονία, αν και δεν έχουν γλαύκωμα και πιθανότατα δεν χρειάζονται χρόνια θεραπεία, θα πρέπει να ελέγχονται το ίδιο όπως οι γλαυκωματικοί ασθενείς, ώστε σε περίπτωση που εμφανιστούν οι πρώτες βλάβες να κρατηθούν στα αρχικά αυτά στάδια.
Η πρόληψη κατά του γλαυκώματος είναι πολύ σημαντική. ʼτομα με ιστορικό γλαυκώματος στην οικογένεια θα πρέπει να ελέγχονται μια φορά το χρόνο προληπτικά από τον οφθαλμίατρό τους. Επίσης, ασθενείς μύωπες, διαβητικοί, ασθενείς με καρδιαγγειακά προβλήματα θα πρέπει να ελέγχονται προληπτικά μια φορά το χρόνο.
Επίσης, όλοι θα πρέπει να έχουν κάνει ένα οφθαλμολογικό check-up τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους μέχρι την ηλικία των 40 ετών. Μετά την ηλικία αυτή καλό είναι να κάνουν ένα check-up από τον οφθαλμίατρό τους μια φορά κάθε 1-2 χρόνια.
Θυμίζουμε ότι το γλαύκωμα δεν έχει κανένα σύμπτωμα και ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων διαγνώσκεται τυχαία.
Επίσης, οι γλαυκωματικοί ασθενείς όταν πηγαίνουν στον οφθαλμίατρό τους θα πρέπει να ενδιαφέρονται περισσότερο για την υγεία του οπτικού τους νεύρου και λιγότερο για την πίεση στα μάτια τους. Έτσι, μην ξεχνάτε ποτέ να ρωτήσετε: Πώς είναι γιατρέ, την φορά αυτή το οπτικό μου νεύρο;
Πως αντιμετωπίζεται το γλαύκωμα;
Σκοπός της θεραπείας στους γλαυκωματικούς ασθενείς είναι να αποφύγουμε επιδείνωση των βλαβών του οπτικού νεύρου, των οπτικών ινών και του οπτικού πεδίου. Ο κύριος τρόπος θεραπείας του γλαυκώματος είναι η διατήρηση χαμηλής ενδοφθάλμιας πίεσης.
Η τεχνολογία των φαρμάκων προσφέρει πολλά κολλύρια ικανά να επιτύχουν το στόχο αυτό.
Η έρευνα στο γλαύκωμα επικεντρώνεται στο να βρεθούν φάρμακα που θα πετυχαίνουν αυξημένη ροή του αίματος στο οπτικό νεύρο και επομένως την καλύτερη διατροφή του αλλά και φάρμακα που κυρίως θα προστατεύουν το οπτικό νεύρο (νευροπροστασία).

Σήμερα, υπάρχουν ήδη κάποια τέτοια φάρμακα και η έρευνα προσπαθεί να αυξήσει τα όπλα για την καταπολέμηση του γλαυκώματος.
1.ΦΑΡΜΑΚΑ
Με την μορφή κολλυρίων όπου μπορούμε να έχουμε ένα είδος ή συνδυασμό περισσότερων κολλυρίων. Ο γιατρός κρίνει ποια θεραπεία είναι η κατάλληλη και αν χρειάζονται αλλαγές. Μερικά από τα φάρμακα επιτυγχάνουν μια αυξημένη αιματική ροή στο οπτικό νεύρο και κάποια άλλα νευροπροστασία.
Σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να χορηγηθούν χάπια για μικρό χρονικό διάστημα για την μείωση της πίεσης. Χάπια μπορεί να δοθούν για μεγαλύτερο διάστημα για την αύξηση της αιματικής ροής στα οπτικά νεύρα. Η θεραπεία γίνεται εφόρου ζωής.
Δεν είναι απαραίτητη η θεραπεία στην απλή οφθαλμική υπερτονία αν δεν υπάρχουν αλλοιώσεις στις παραπάνω εξετάσεις και εφόσον η πίεση δεν ξεπερνά το 25-26. Απαιτείται όμως συνεχής έλεγχος.
2. ΑΚΤΙΝΕΣ LASER (ΛΕΙΖΕΡ)
Είναι μια ασφαλής και ανώδυνη μέθοδος που ενδείκνυται σε ορισμένους τύπους γλαυκώματος και συνήθως αποτελεί συμπλήρωμα της φαρμακευτικής αγωγής.
Η τραμπεκουλοπλαστική με laser (φωτ.1) γίνεται ώστε να διευκολύνουμε την παροχέτευση του υδατοειδούς υγρού από την γωνία μεταξύ ίριδος και κερατοειδή.
Γίνεται με την βοήθεια ενός ειδικού φακού και τοπική αναισθησία με σταγόνες. (Φωτ.2)
Σε ορισμένα μάτια που έχουν μια ανατομική προδιάθεση για οξύ γλαύκωμα ή μάτια που έχουν ήδη υποστεί οξύ γλαύκωμα χρειάζεται να γίνεται προληπτικά μια ιριδοτομή με laser. (Φωτ.3). Και η επέμβαση αυτή είναι πολύ απλή, γίνεται με τοπική αναισθησία, και δεν χρειάζεται νοσηλεία.
3. ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ
Γίνεται αν οι δύο προηγούμενες θεραπευτικές αγωγές αποτύχουν, ή και νωρίτερα, αν ο γιατρός το κρίνει σκόπιμο. Συνήθως επεμβαίνουμε όταν η πίεση του ματιού δεν ρυθμίζεται με φάρμακα και laser και όταν παρόλο την θεραπεία υπάρχει επιδείνωση της κλινικής κατάστασης.
Με την χειρουργική επέμβαση επιτυγχάνεται η καλύτερη παροχέτευση του υγρού του ματιού μέσω ενός ανοίγματος που δημιουργείται.
Το άνοιγμα που δημιουργείται επιτυγχάνει την καλύτερη παροχέτευση του υγρού και την μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης.

Η επέμβαση (τραμπεκουλεκτομή) δεν έχει σκοπό να ανατρέψει τις βλάβες που έχουν προκληθεί από το γλαύκωμα. Αυτές είναι μη αναστρέψιμες. Δεν έχει σκοπό επίσης να προσφέρει καλύτερη όραση αλλά βοηθάει σημαντικά στο να μην εξελιχθούν περαιτέρω οι βλάβες στο οπτικό πεδίο και μειώνει την ενδοφθάλμια πίεση σε επίπεδα που θεωρούνται χαμηλά.
Μια επίσης κατηγορία αντιγλαυκωματικών επεμβάσεων, που ολοένα κερδίζουν έδαφος τα τελευταία χρόνια, είναι οι μη διηθητικές αντιγλαυκωματικές επεμβάσεις, όπου δεν ανοίγεται το τοίχωμα του βολβού, όπως η βισκοκαναλοστομία και η εν τω βάθη σκληρεκτομή.
Υπάρχουν επιπλοκές από την θεραπεία;
Τα κολλύρια έχουν διάφορες επιπλοκές, οι οποίες δεν μπορούν να καταγραφούν όλες εδώ. Συνήθως δεν είναι πολύ σημαντικές, ενώ οι πολύ σημαντικές επιπλοκές είναι σχετικά σπάνιες. Αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι υπάρχουν συγκεκριμένες ενδείξεις για το κάθε αντιγλαυκωματικό φάρμακο και θα πρέπει να δίνεται μόνο μετά από συμβουλή του οφθαλμιάτρου σας.
Εφόσον υπάρξει επιπλοκή, το φάρμακο μπορεί να αντικατασταθεί με κάποιο άλλο και πάλι από τον οφθαλμίατρο.
Οι επιπλοκές του λέιζερ είναι απλές και αντιμετωπίσιμες. Η κυριότερη είναι μια απότομη αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης, αμέσως μετά την εφαρμογή του γι αυτό και ο ασθενής θα πρέπει να παρακολουθείται τις πρώτες ώρες και να δίνεται η κατάλληλη θεραπεία.
Η χειρουργική επέμβαση, μπορεί να προκαλέσει μεγάλη πτώση της πίεσης (υποτονία). Δεν είναι τόσο συχνή. Αν όμως συμβεί, μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από αναστρέψιμες αλλοιώσεις στο βυθό του ματιού. Εφόσον η υποτονία αντιμετωπιστεί, υποχωρούν και οι συνέπειες της.
ʼλλη επιπλοκή είναι μόλυνση η οποία είναι από τις πιο σημαντικές επιπλοκές. Είναι σπάνια. Μια μακροπρόθεσμη επιπλοκή είναι το άνοιγμα που δημιουργήσαμε να κλείσει, με συνέπεια η πίεση να ανέβει και να χρειαστεί να παίρνουμε πάλι κολλύρια.
Πρόληψη
Η καλύτερη θεραπεία για μια χρόνια νόσο όπως το γλαύκωμα είναι η πρόληψη. Σήμερα όλοι οι άνθρωποι, ιδιαίτερα αν ανήκουν σε μια από τις ομάδες υψηλού κινδύνου, που αναφέρθηκαν προηγουμένως, πρέπει να υποβάλλονται σε οφθαλμολογική εξέταση τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο μετά την ηλικία των 35-40.

Αυτό επιτρέπει την έγκαιρη διάγνωση και αποτρέπει τις δυσάρεστες μελλοντικές συνέπειες του γλαυκώματος, που δυστυχώς ακόμη και σήμερα παρατηρούνται. Το screening (προσυμπτωματικός έλεγχος) για το γλαύκωμα είναι μια προληπτική γρήγορη και φθηνή εξέταση που αναφέρεται σε όλο τον πληθυσμό και προσπαθεί να διακρίνει ποια άτομα έχουν αρχικές αλλοιώσεις ή ποια είναι ύποπτα και χρειάζονται περαιτέρω διερεύνηση.
Ο γλαυκωματικός ασθενής μπορεί να ζει μια κανονική ζωή, αρκεί να ακολουθεί πιστά τις οδηγίες και την αγωγή που του συνέστησε ο γιατρός του, καθώς επίσης και να ελέγχεται συχνά. Μόνο με τον έλεγχο θα μπορούμε να γνωρίζουμε την εξέλιξη της νόσου και πώς θα την αντιμετωπίσουμε.