Ο καταρράκτης είναι η θόλωση του κρυσταλικού φακού που βρίσκεται πίσω απο την ίριδα μέσα σε ένα σάκο διαφανή που λέγεται περιφάκιο.Είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο της γήρανσης του ματιού το οποίο θα συμβεί σε όλους μετά από κάποια ηλικία.

Τι πρέπει να γνωρίζετε για τον καταρράκτη:
• Δεν προλαμβάνεται ούτε θεραπεύεται με φάρμακα. Τα γυαλιά ηλίου απορροφώντας την ηλιακή ακτινοβολία καθυστερούν την δημιουργία του καταρράκτη.
• Είναι μια πολύ συνηθισμένη πάθηση που παρουσιάζεται συνήθως μετά από κάποια ηλικία. (γεροντικός καταρράκτης).
• Επιβαρυντικοί παράγοντες είναι η μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο (υπεριώδης ακτινοβολία) και το κάπνισμα.
• Υπάρχουν και άλλα είδη καταρράκτη, τραυματικός ( μετά από τραυματισμό)
τοξικός (μετά από χρήση φαρμάκων)
δευτερογενής (αποτέλεσμα οφθαλμικών νόσων)
συγγενής (σπάνια ένα παιδί μπορεί να γεννηθεί με καταρράκτη)

Ποια είναι τα συμπτώματα του καταρράκτη;
Τα κύρια συμπτώματα είναι:
• Θολή όραση για μακριά ή κοντά η οποία σε αρχώμενους καταρράκτες μπορεί να διορθωθεί με γυαλιά.
• Μεγαλύτερη δυσκολία κατά την διάρκεια της νύχτας.
• Λάμψεις και αντανακλάσεις γύρω από ορισμένα αντικείμενα.
• Τα χρώματα εμφανίζονται θαμπά.
• Ενόχληση στον ήλιο.
• Δεν υπάρχει πόνος ούτε δάκρυ.

Να σημειωθεί ότι τα συμπτώματα του καταρράκτη δεν εμφανίζονται πάντα ταυτόχρονα και στα δύο μάτια.Ένα από τα δύο μπορεί να βλέπει χειρότερα και να χρειαστεί πρώτο αντιμετώπιση.

H σκλήρυνση του πηρίνα του φακού στον καταρράκτη προκαλεί μυωπική εκτροπή, δηλαδή αύξηση της μυωπίας στους μύωπες και ελάττωση της υπερμετρωπίας στους υπερμέτρωπες. Σε ορισμένους ασθενείς αυτή η μυωπική εκτροπή οδηγεί σε προσωρινή βελτίωση της όρασης για κοντά (φαινόμενο της δεύτερης όρασης), κάτι που χαροποιεί ορισμένους ασθενείς. Σταδιακά όμως η θόλωση του φακού θα προχωρήσει και η όραση θα απιδεινωθεί.
Όλα τα παραπάνω συμπτώματα μπορούν να επηρεάσουν τις καθημερινές δραστηριότητες όπως:
• Οδήγηση, ειδικά το βράδυ ή σε πολύ δυνατό φως.
• Παρακολούθηση τηλεόρασης, διάβασμα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, στα αρχικά στάδια μερικών τύπων καταρράκτη, το διάβασμα επιτυγχάνεται χωρίς γυαλιά.

Πότε πρέπει να αντιμετωπίζεται ο καταρράκτης;
Η αντιμετώπιση μπορεί να αποφασιστεί, όταν ο καταρράκτης αρχίζει να προκαλεί προβλήματα στις καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου ( ασφαλή οδήγηση αυτοκινήτου, ανάγνωση, τηλεόραση). Δεν είναι πλέον αλήθεια ότι ο καταρράκτης πρέπει να είναι <<ώριμος>> για ν’ αφαιρεθεί. Με την νέα τεχνική (φακοθρυψία) αυτή η αντίληψη αποτελεί πλέον παρελθόν. Δεν έχει νόημα ενώ δυσκολεύεται καθημερινά να περιμένει κανείς να φτάσει ο καταρράκτης σε πολύ προχωρημένο σημείο (παραμελημένος καταρράκτης). Μάλιστα η αφαίρεση ενός υπερώριμου, σκληρού καταρράκτη, κάνει την επέμβαση και την ανάρρωση δυσκολότερη
Η θεραπεία είναι πάντα χειρουργική.

Η προεγχειρητική εξέταση των ματιών
Η εξέταση των ματιών πριν την επέμβαση γίνεται για να διαπιστωθεί η συνολική κατάσταση των ματιών, το είδος του καταρράκτη καθώς και για να γίνουν οι απαραίτητες μετρήσεις που θα μας υποδείξουν τον σωστό φακό που θα μπει μέσα στο μάτι. Η λεπτομερείς οφθαλμολογική εξέταση περιλαμβάνει μετρήσεις της όρασης και της καμπυλότητας του κερατοειδούς, μέτρηση της πίεσης του ματιού και έλεγχο της υγείας του βυθού. Επίσης, με την βοήθεια υπερήχων μετρούμε το μήκος του ματιού και υπολογίζουμε την δύναμη του φακού που θα τοποθετήσουμε κατά την επέμβαση

Πώς γίνεται η επέμβαση;
Η σύγχρονη τεχνική αφαίρεσης του καταρράκτης είναι η φακοθρυψία (υπέρηχοι). Μέσα από μια μικρή τομή 3 χιλ. και με την βοήθεια στιλεού που εκπέμπει υπερήχους γίνεται ο θρυμματισμός και ταυτόχρονα η αναρρόφηση του καταρρακτικού φακού. Στο τέλος, τοποθετείται ένας τεχνικός ενδοφθάλμιος φακός μέσα στο σάκο του κρυσταλλικού φακού (περιφάκιο) τον οποίο έχουμε διατηρήσει. Η επέμβαση τελειώνει χωρίς να χρειάζονται ράμματα και η όραση ανακτάται άμεσα.

Η εγχείρηση του καταρράκτη γίνεται με τοπική αναισθησία (με σταγόνες, χωρίς ένεση) και διαρκεί λίγα μόνο λεπτά.Κατά τη διάρκεια της επέμβασης ο ασθενής δεν αισθάνεται κανένα πόνο, παρά μόνο ένα ελαφρό αίσθημα πίεσης κατά τους χειρουργικούς χειρισμούς.Η τοποθέτηση του ενδοφακού μπορεί να προκαλέσει μια ήπια αίσθηση ξένου σώματος, που διαρκεί λίγες εβδομάδες.

Η όραση αποκαθίσταται πλήρως τις πρώτες τρεις ημέρες μετά την επέμβαση.

Τώρα πια δεν είναι απαραίτητη η παραμονή στο νοσοκομείο. Ο ασθενής επιστρέφει στο σπίτι του αμέσως μετά την επέμβαση, η δε επάνοδος στις καθημερινές δραστηριότητες γίνεται από την πρώτη κιόλας μέρα. Ο ασθενής αρχίζει να βλέπει ήδη καλύτερα μετά την επέμβαση και με την πάροδο των ημερών καλυτερεύει. Η εγχείρηση γίνεται με τοπική αναισθησία με σταγόνες και ο ασθενής φεύγει από το χειρουργείο χωρίς προστατευτική γάζα.

Ο φακός ο οποίος τοποθετείται μέσα στο μάτι, έχει την ικανότητα να διορθώσει την μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμό αν υπήρχε πριν την επέμβαση, με συνέπεια να μην χρειάζονται συνήθως γυαλιά μετά την επέμβαση. Σε ένα μικρό ποσοστό ασθενών χρειάζεται μια μικρή διόρθωση με γυαλιά για ορισμένες δραστηριότητες (οδήγηση, τηλεόραση). Η προσέγγιση στην μεταγχειρητική διόρθωση συζητείται με τον χειρουργό με σκοπό να καλυφθούν οι απαιτήσεις και οι ανάγκες του ασθενούς.
Η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει οδηγήσει στη δημιουργία πολλών νέων τύπων ενδοφακών, κατάλληλων για διαφορετικές περιπτώσεις ασθενών.
Οι μονοεστιακοί ενδοφακοί είναι οι παραδοσιακοί ενδοφακοί που χρησιμοποιούνται στις εγχειρήσεις του καταρράκτη εδώ και δεκαετίες. Έχουν την ίδια διαθλαστική δύναμη σε όλη την επιφάνειά τους και κατά συνέπεια δεν προσφέρουν τη δυνατότητα εστίασης σε διάφορες αποστάσεις. Ο κανόνας είναι ότι η δύναμη των μονοεστιακών ενδοφακών είναι τέτοια, ώστε να εξυπηρετεί τη μακρινή όραση χωρίς τη χρήση γυαλιών.Προκειμένου όμως ο ασθενής να μπορεί να εστιάσει κοντά (π.χ. σε απόσταση ανάγωσης), θα χρειαστεί να φορέσει ένα ζευγάρι πρεσβυωπικά γυαλιά.
Οι πολυεστιακοί ενδοφακοί δημιουργήθηκαν με σκοπό να ικανοποιήσουν τις ανάγκες εστίασης σε ακόμα μεγαλύτερο εύρος αποστάσεων (μακριά, ενδιάμεσα, κοντά). Το σώμα των πολυεστιακών φακών είναι χωρισμένο σε ζώνες με διαφορετική δύναμη εστίασης, για να εξυπηρετείται ο ασθενής σε διαφορετικές αποστάσεις. Το βασικό μειονέκτημα αυτών των φακών είναι η ελάττωση της ευαισθησίας στην αντίθεση (contrast sensitivity).

Την ημέρα της επέμβασης

Ο χρόνος παραμονής στην κλινική θα είναι 2-3 ώρες λόγω της προ εγχειρητικής προετοιμασίας.
Το προηγούμενο βράδυ θα πρέπει ο ασθενής να γευματίσει ελαφρά, ενώ το πρωινό της επέμβασης καλό είναι να μην φάει τίποτα .Τα συνήθη φάρμακα που παίρνει (για την πίεση, καρδιά, σάκχαρο) είναι απαραίτητο να τα πάρει κανονικά εκτός από ασπιρίνη.

Μετά την επέμβαση

Ο ασθενής παραμένει στην ανάρρωση για πολύ λίγο και φεύγει όταν ο ίδιος αισθάνεται καλά.Ο χειρουργός οφθαλμίατρος θα χορηγήσει τα κατάλληλα κολλύρια τα οποία θα χρησιμοποιηθούν στο σπίτι μετά την επέμβαση και θα δώσει τις κατάλληλες οδηγίες. Είναι σημαντικό μετά την επέμβαση ο ασθενής να μην τρίβει το μάτι και να μην μπει νερό στο μάτι για μια εβδομάδα.Θα αισθάνεται ότι το μάτι δακρύζει, έχει ένα αίσθημα ξένου σώματος (σαν να έχει άμμο) και να καίει. Θα βλέπει θολά λόγω της μυδρίασης.Η όρασή του θα βελτιωθεί σταδιακά την επόμενη εβδομάδα. Όλα αυτά είναι φυσιολογικά και αναμεμώμενα. Θα μπορεί να σηκώνει βάρος και να σκύβει ακόμα και αμέσως μετά το χειρουργείο.

Η θόλωση του περιφακίου ή δευτερογενής καταρράκτης

Στην περίπτωση της θόλωσης της μεμβράνης (περιφάκιο) που αφήνουμε για να τοποθετηθεί ο ενδοφακός μετά τη αφαίρεση του καταρράκτη και παίρνει τον όρο του δευτερογενούς καταρράκτη, η όραση μπορεί να μειωθεί αρκετά και σταδιακά. Στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιούμε ένα ειδικό laser που σπάει ανώδυνα την θολωμένη μεμβράνη σε δύο λεπτά στο ιατρείο και αποκαθιστά την πτώση της όρασης που είχαμε μετά την επέμβαση του καταρράκτη μας. Αυτό συμβαίνει σε ένα ποσοστό γύρω στο 10% των ασθενών που χειρουργήθηκαν για καταρράκτη σε μερικού μήνες ή και χρόνια μετά την επέμβαση.
Η επέμβαση του καταρράκτη είναι η πιο συχνή και η πιο επιτυχής επέμβαση laser στην Ιατρική.